Eminenta rusia kantisto Leonid Ĥaritonov (1933 – 2017) estas konata alilande laŭ sia multjara laboro en la armea ensemblo de Aleksandrov, kie li plenumis, inter alie, tiajn famajn kantojn kiel tiun de la volgaj haŭlistoj. Tamen lia repertuaro estis pli vasta kaj inkludis ankaŭ klasikajn specimenojn de opera kaj kanta ĝenroj. Sube estas prezentitaj du kantoj, plenumitaj en lia koncerto en 1991.
Glorinda maro – sankta Bajkalo
Bazo por ĉi tiu kanto estis versaĵo fare de etnografo kaj poeto Dmitrij Davidov (1811 – 1888). En 1848 li verkis versaĵon “Pensoj de eskapinto sur Bajkalo”. Poste li tiel rakontis pri sia intenco:
Eskapintoj el bagnaj setlejoj estas konataj sub nomo de “preterpasantoj”... Ili kun neordinara kuraĝo trapasas naturajn obstaklojn survoje. Ili iras tra montoĉenoj, tra marĉoj, tranavigas grandegajn riverojn sur iu ajn peco de ligno, kaj okazis fojfoje, ke ili riskis tranavigi Bajkalon en bareloj, kiujn ili trovas sur ĝiaj bordoj.
En 1850-aj surbaze de la versaĵo aperis kanto, kreita fare de malliberuloj de Nerĉinska bagno. La Esperanta traduko fare de T. Fedotov, uzita por ĉi tiu video, estis trovita en Fejsbuko.
Vortareto por la kanto
Akatujo – rivero en Transbajkala regiono, sur kiu staras setlejo Nova Akatujo, kie en la 19-a jarcento troviĝis Akatuja bagno.
Barguzino – nordorienta vento, kiu blovas sur Bajkalo el la valo de rivero Barguzin.
Nerĉinsko – urbo en la Transbajkala regiono, kiu ankaŭ estis loko por bagno en la 19-a jarcento.
Omulo – rusa nomo de fiŝo arkta cisko (Coregonus autumnalis).
Fojfoje barguzino movas sur Bajkalo ne nur ondojn de akvo, sed ankaŭ tiujn de glacio. Fine de decembro, kiam sur la sufaco de la lago komenciĝas aperi glacio en formo de longaj kristaloj, vento povas elpremi mason da ili sur bordon, kreante bildon, indan aparteni al sciencfiksia filmo.
Kanto pri pulo
Ĉi tiu muzika verko baziĝas sur klasikaĵo de la monda literaturo – “Faŭsto” de Goethe, kaj uzas tekston de la ŝerca kanteto, kiun kantas Mefisto en la kelo de Auerbach. Modest Musorgskij verkis muzikon por ĝi, laŭ la rusa traduko fare de poeto Aleksandr Strugovŝĉikov. La Esperanta teksto estis prenita el malmulte konata traduko de fragmentoj el “Faŭsto” fare de Abram Kofman. Ĉi tiu traduko aperis en Lingvo Internacia en 1896 (parto 1, parto 2 kaj parto 3).
Faŭsto kaj Mefisto en la kelo de Auerbach. Ilustraĵo fare de Eugène Delacroix.
Interese estas, ke baldaŭ kantoj aperas en Esperantaj tradukoj de la rusa literaturo kaj unu el ili ankaŭ estas tiu de mondekonata literaturaĵo, kie figuras la diablo. Certe, mi parolas pri “La Majstro kaj Margarita” de Miĥail Bulgakov, en la 17-a ĉapitro de kiu sovetiaj oficistoj, ensorĉitaj fare de unu el la asistantoj de satano, kantas “Glorindan maron” kontraŭ sia volo. La traduko de aperantaj en la teksto fragmentoj apartenas, verŝajne, al tradukinto Sergio Pokrovskij (kaj ĝi aspektas pli ĝusta laŭ enhavo, precipe en la dua strofo).
Kaj “Kanton pri pulo” oni trovas en novelo “La submarinistoj” fare de Aleksej Novikov-Priboj, rakontanta pri maristoj de rusia batala submarŝipo dum la Unua mondmilito (ĝi ŝajnas esti ununura verko en la rusa literaturo kun tia temo). Ĉi tiu rara eldono legeblas rete kaj oni renkontas tie “Kanton pri pulo”, kies gramofonan registraĵon fare de Fjodor Ŝaljapin oni aŭskultas en paneiĝinta ŝipo, por forpeli pensojn pri la minacanta danĝero. Kaj sur la finaj paĝoj de la novelo unu el la ŝipanoj, mense skuita post saviĝo el sub akvo, kapablas nur kriadi “La pul'! Ĥa-ĥa-ĥa!”.